W branży elektroenergetycznej i instalacyjnej bardzo często pojawia się pytanie: czy uprawnienia pomiarowe SEP są obowiązkowe? Choć sama definicja i zakres tych uprawnień nie zawsze są oczywiste dla osób spoza środowiska technicznego, to w kontekście wykonywania prac z pomiarami ochronnymi i eksploatacyjnymi odpowiedź jest jednoznaczna. W niniejszym artykule wyjaśniamy, czym są uprawnienia pomiarowe, kto ich potrzebuje, oraz kiedy ich posiadanie jest obowiązkiem wynikającym z przepisów prawa.

Czym są uprawnienia pomiarowe SEP?

Szkolenie pomiarowe SEP to potoczna nazwa kwalifikacji nadawanych przez komisje egzaminacyjne powołane przez Stowarzyszenie Elektryków Polskich (SEP) lub inne uprawnione instytucje. Ich formalna podstawa znajduje się w Rozporządzeniu Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 1 lipca 2022 r. w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci (Dz.U. 2022 poz. 1392).

Uprawnienia te potwierdzają wiedzę i umiejętności niezbędne do wykonywania pomiarów:

• rezystancji izolacji,
• skuteczności ochrony przeciwporażeniowej,
• ciągłości przewodów ochronnych,
• impedancji pętli zwarcia,
• wyłączników różnicowoprądowych,
• oraz innych pomiarów eksploatacyjnych i odbiorczych w instalacjach elektroenergetycznych.

Są one najczęściej oznaczone jako G1 – eksploatacja (E) z dodatkowym punktem 10 – wykonywanie pomiarów ochronnych.

Czy posiadanie uprawnień pomiarowych jest obowiązkowe?

Tak, posiadanie odpowiednich uprawnień SEP jest obowiązkowe, jeśli dana osoba wykonuje pomiary ochronne lub inne prace kontrolno-pomiarowe w instalacjach elektroenergetycznych. Wynika to z przepisów prawa energetycznego i wspomnianego rozporządzenia.

Kiedy wymagane są uprawnienia pomiarowe?

Uprawnienia pomiarowe są wymagane w sytuacjach takich jak:

• odbiór nowych instalacji elektrycznych,
• okresowe przeglądy i pomiary ochronne,
• pomiary wykonywane po modernizacji instalacji,
• legalizacja pracy urządzeń zabezpieczających,
• wykonywanie obowiązkowych pomiarów wynikających z przepisów BHP i Prawa budowlanego.

Zgodnie z prawem, tylko osoba posiadająca aktualne uprawnienia kwalifikacyjne w zakresie eksploatacji z dopiskiem “10” może wykonywać takie prace i potwierdzać je podpisem w protokołach pomiarowych.

Konsekwencje braku uprawnień pomiarowych

Wykonywanie pomiarów przez osoby nieuprawnione może prowadzić do poważnych konsekwencji prawnych i finansowych. W szczególności:

• protokół pomiarowy wykonany przez osobę bez kwalifikacji nie ma mocy prawnej,
• w przypadku kontroli może dojść do nałożenia kar administracyjnych lub zakwestionowania odbioru instalacji,
• odpowiedzialność cywilna i karna spada na wykonawcę i/lub pracodawcę,
• brak ważnych pomiarów skutkuje niespełnieniem wymagań ochrony przeciwporażeniowej, co może prowadzić do zagrożenia życia i zdrowia ludzi.

Kto może zdobyć uprawnienia pomiarowe SEP?

Aby uzyskać uprawnienia pomiarowe, należy spełnić kilka warunków:

1. Pełnoletniość – osoba musi mieć ukończone 18 lat.
2. Podstawowa wiedza techniczna – choć nie jest wymagane wykształcenie kierunkowe, komisja egzaminacyjna ocenia wiedzę praktyczną i teoretyczną.
3. Zaliczenie egzaminu kwalifikacyjnego – przeprowadzanego przez komisję SEP lub inną jednostkę uprawnioną przez URE (Urząd Regulacji Energetyki).
4. Okresowa aktualizacja uprawnień – uprawnienia są ważne przez 5 lat i należy je odnawiać.

Jak wygląda egzamin na uprawnienia pomiarowe?

Egzamin składa się zazwyczaj z części ustnej, choć niektóre komisje stosują również testy pisemne. Kandydat musi wykazać się znajomością:

• budowy i działania instalacji elektrycznych,
• zasad wykonywania pomiarów ochronnych,
• obowiązujących norm i przepisów prawnych,
• zasad BHP i ochrony przeciwporażeniowej.

Pozytywny wynik egzaminu kończy się wydaniem świadectwa kwalifikacyjnego z wpisem “G1 E pkt 10”, co potwierdza uprawnienia do wykonywania pomiarów.

Czy każdy elektryk musi mieć uprawnienia pomiarowe?

Nie każdy elektryk musi posiadać uprawnienia pomiarowe, ale każda firma lub osoba wykonująca pomiary musi mieć w zespole przynajmniej jedną osobę z tymi uprawnieniami. W praktyce oznacza to, że:

• pomocnik elektryka lub monter może pracować bez uprawnień, pod nadzorem osoby uprawnionej,
• osoby wystawiające dokumentację pomiarową muszą mieć kwalifikacje SEP z odpowiednim zakresem,
• kierownicy robót, inspektorzy i odbierający instalacje również powinni posiadać te uprawnienia, jeśli mają podpisywać protokoły.

Czy istnieją alternatywy dla uprawnień SEP?

Choć SEP jest najczęściej wybieranym stowarzyszeniem organizującym egzaminy, uprawnienia można zdobyć także w innych jednostkach uprawnionych przez URE, takich jak SIMP, SITPNiG czy NOT. Jednak niezależnie od organizatora, uprawnienia te mają identyczną moc prawną – liczy się zgodność z rozporządzeniem Ministra Klimatu i Środowiska.

W jakich sytuacjach inspekcja sprawdzi uprawnienia?

Uprawnienia pomiarowe mogą być weryfikowane w przypadku:

• kontroli Państwowej Inspekcji Pracy,
• odbiorów instalacji przez nadzór budowlany,
• audytów wewnętrznych i zewnętrznych w firmie,
• postępowań powypadkowych lub ubezpieczeniowych.

Dlatego warto mieć dokumenty potwierdzające kwalifikacje zawsze aktualne i dostępne.

Obowiązek i standard w pracy elektryka

Uprawnienia pomiarowe SEP nie są jedynie formalnością. To obowiązkowy wymóg w wielu sytuacjach związanych z bezpieczeństwem i legalnością działania instalacji elektrycznych. Ich brak może prowadzić do poważnych konsekwencji prawnych oraz utraty zaufania klientów czy inwestorów.

Posiadanie tych kwalifikacji zwiększa nie tylko zakres kompetencji zawodowych, ale również konkurencyjność na rynku pracy i możliwość prowadzenia działalności gospodarczej w branży elektroenergetycznej.